«Ոչ թե ապրվել, այլ ապրե՜լ եմ ուզում, ապրե՜լ…»

Նշանավոր հայ դերասան, ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ, կինոյի և թատրոնի մեծ կատակերգու Մհեր Մկրտչյանը ծնվել է 1930 թվականի հուլիսի 4-ին Գյումրիում:

«Բառերն էնքա՜ն անարժեք ու թերաժեք են դարձել, որ դրանցից մարմինդ կարմրուկի ցանի պես դուրս է տալիս ու սկսում է երերալ տենդից»․ Մհեր ՄԿՐՏՉՅԱՆ

«Գիտեք` մեկ-մեկ լացելու չափ խնդալս է գալիս… բայց և ամբողջ կյանքում չկարողացա խնդալու չափ, մի կուշտ լացել…

Կյանքում ամենից շատ ապրել էի ուզում` չապրեցի, այլ` ապրվեցի՜… իսկ դուք աշխարհում ինչքան «մեծ» ու «ամենա» բառեր կային աղանձի պես շաղ տվեցիք գլխիս: Իզուր, ավելի ճիշտ կարկուտ էր, քան` աղանձ:

Բառե՜ր, բառե՜ր… բառերն էնքա՜ն անարժեք ու թերաժեք են դարձել, որ դրանցից մարմինդ կարմրուկի ցանի պես դուրս է տալիս ու սկսում է երերալ տենդից: Չնեղանաք` էդ անարժեք բառերը անձեռոցիկի չափ էլ չկան, որ մաքրես ձեռքերդ ու դեն նետես, հա´, նետես ու հետևից էլ չնայես: Ամենատիտղոսակիր էդ «հանճար» բառից մարմինս էնպե՜ս է փշաքաղվում, չասելու համար` խուտուտ է գալիս…: Այ´ մարդ, մարդու տաղանդի, հանճարի չափի-չափավորի չափագրումը, բացառապես, Աստծո գործն է, Նրա` կնիքը: Դա պե´տք է վաստակել, ոչ թե… Ախր դուք Աստծո գործերին ինչի՞ եք խառնվում: Սրտներդ չմնա` էդ տաղանդավոր, հանճարեղ, անկրկնելի հաճոյաշարան տիտղոսները էնպե՜ս կփոխեի թոնրից նոր-նոր հանած մի տաք լավաշի հետ… Հա´, հիմա չասեք` էս մարդը սոված է, լավաշին ա՜խ է անում: Դրանք` էդ բառերը, ոչ թե մարդուն ՄԱՐԴ են դարձնում, ոչ թե հագցնում-կապում, մարդամեջ են բերում, այլ փչացնո՜ւմ են, ճակատագիր են խեղում, չասելու համար` նրա հետ խաղում:

Խաղա՜լ, խաղա՜լ, ո՜նց եմ հոգնել ես էս բառից, էս խաղալուց, չխաղալուց, հասկանում եք, ամբողջ կյանքում կյանքն ինձ հետ խաղաց ու խաղում է մինչև հիմա, խաղում է, խաղո՜ւմ: Եվ նոր միայն` կյանքի էս կարճ կանգառում, հասկացա, որ ցմահ ազատազրկված է մարդը կյանքի քմայքներին, նրա գրած ու չգրած օրենքներին: Նրա խաղից պրծում չկա, մար´դ, իզուր տեղը մի´ թպրտա, մի´ զարնվի դես ու դեն:

ՈՒ թե հանկարծ, ու կամ էլ թե` սրտիդ վրա մի ցավ, հոգուդ` աններելի մի ծանրություն, մի սխալ էլ արած լինես կյանքում, կարճ ասած` կործանվեցիր. չմարած խարույկի պես անվերջ պիտի ծխա՜ս, ու թե մարդ ես գիտակից մինչ ի մահ կտառապես սրտիդ ցավից: Անօգուտ է մորմոքդ, քանզի որբի պատառի պես կգողացվի և վեհությունդ, և հպարտությունդ: ՈՒ թե ուշանա ապտակը կյանքի, հոգիդ քեզ կմատնի ինքնակեղեքումի: Որ հոգիդ էլ աշխարհի առաջ բացես`առ աղերս ամոքումի, մեկ է վերքդ մենակ քե´զ, քե´զ պիտի ցավ տա և ուրիշ ոչ ոքի:

Հասկանու´մ եք, կյանքը հոգնեց պայքարից, ինքը փոխվեց, ինձ չփոխեց` ես էս եմ, ինչ-որ կամ` աշխարհից ոչինչ չունեմ թաքցնելու:

Դե՞մքս, դեմքս չեմ շրջել, էդ կյանքն է, որ ինձանից երես է թեքել` գործած ու չգործած սխալիս համար և հիմա էլ ստիպում է հայացքս թեքել, որ աչքերիս մեջ իր ձոնած տառապանքի տողերը չկարդաք…

Էդ անխիղճը` կյանք ասվածն, ասում է` ապրի´ր, հորդորում է` ապրի´ր, հրամայում է` ապրի´ր…

Ես չէ, Դուք ասացեք` կես սրտով մարդը, ո՞նց, ո՞նց ապրի, որ չապրվի:

Էդպես լուրջ-լուրջ, որ նայում եք ինձ, է´հ, ամենքդ մի խիստ քննադատ, գիտուն, գիտակ, մի Սոկրատես, մի Հիպոկրատ, ի՞նչ է, մինչև հիմա չե՞ք հասկացել, էդ ո՞նց է, որ մարդը` ի´նձ նման մարդը, չի´ խելագարվել: Դու՞ք էլ եք զարմանում չխելագարվելուս վրա: Չխելագարվելու համար, հասկանում եք, չ-խ-ե-լ-ա-գ-ա-ր-վ-ե-լ-ու՜ համար կյանքը տվեց հնարավորություն, որպես վերջին ամենավերջին հնարավորություն` ապրվելով ապրելու հնարավորություն:

Ես ապրվել չեմ ուզում, հասկացե´ք, մա´րդ Աստծո…

Ապրել եմ ուզում, ապրել, բայց ոչ` ապրվել…

Արպրելու՜ հնարավորություն… էս անծիր աշխարհում, ուր խոսելու, խնդալու, լացելու, գոռալու, ցաված ու վիրավոր հոգիդ թեթևացնելու մի տեղ բա մարդ չունենա՞…

Կյանքն ինձ բերեց, հասցրեց բեմին ու ասաց` դե´ քեզ տեսնեմ…

Տեր Աստված ունեի. անտուն ու անտեր չէի, հասկանում եք` սեփական տանս պատերն էնքա՜ն սառն են, անհաղորդ ու անկարեկից, ու պատերն անգամ ճաք են տվել սիրո, ջերմության կարոտից…

Հիմա, երբ հորիզոնին խոնարհված մայրամուտից հետ-հետ եմ նայում, ամբողջ ճանապարհիս հերկված արտում կանգնած է Մարդը` Մարդն Անտեղիտալի, որ դեռ մորմոքում է ապրվելու ապրելուց…

Ոչ թե ապրվել, այլ ապրե՜լ եմ ուզում, ապրե՜լ…»:

Մհեր ՄԿՐՏՉՅԱՆ

Գայանե ՊՈՂՈՍՅԱՆԻ ՖԲ էջից

Մեկնաբանություններ